Irenę Duchowską, wrażliwą poetkę, oddaną nauczycielkę i niezwykle zaangażowaną działaczkę w walce o polską tożsamość kulturową na Litwie nazwałem ostatnio dobrym aniołem polskości. Jej autentyczna miłość do ojczyzny, tej małej, wileńskiej, i tej dużej, litewskiej i polskiej, budzi szacunek i uznanie.
Artystka była kilka lat temu w naszej Wiśniowej podczas pleneru malarskiego, prezentowała swoje wiersze i zachęcała do przyjazdów na Litwę. I choć z naszej podkarpackiej ziemi na Litwę sporo kilometrów, to przecież ciepło i serdeczność kochanej Irenki tak poruszyły serca animatorów kultury naszego regionu, że podczas tegorocznych dwóch festiwali na Żmudzi na Litwie, w Akademii Dantowskiej koło Kiejdan i Poniewieżu, w ramach Dni Kultury Polskiej na Żmudzi, wystąpiły aż cztery grupy artystyczne z naszych stron: Chór Mieszany „Sancta Familia” Parafii Świętej Rodziny w Rzeszowie pod dyrekcją Andrzeja Szypuły, Zespół Pieśni i Tańca „Wisznia” z Wiśniowej pod kierunkiem Grzegorza Tomaszewskiego ze wsparciem duchowym i organizacyjnym wójta Gminy Wiśniowa Marcina Kuta z małżonką, Zespół „Twierdzanie” spod pobliskiego Frysztaka pod kierunkiem Magdaleny Wiśniowskiej z wójtem Gminy Frysztak Janem Ziarnikiem na czele i Zespół „Trzcinicowki” Trzcinicy koło Jasła pod kierunkiem Stanisława Marszałka.
Cóż to były za spotkania, występy, korowody, wycieczki, wzruszenia! Koncert XIII Festynu Kultury Polskiej „Znad Issy”, który odbył się 6 czerwca 2015 roku w Centrum Kultury w Akademii Dantowskiej, poprzedzony występem orkiestr i Mszą Świętą w datnowskim kościele pw. Zwiastowania NMP, zgromadził 17 zespołów artystycznych z Litwy, Łotwy i Polski – chóry, kapele, orkiestry dęte, zespoły pieśni i tańca. A nazajutrz – Koncert II Festiwalu Kultury Polskiej w Poniewieżu, poprzedzony Mszą Świętą w Katedrze pw. Chrystusa Króla i korowodem, pełnym ducha polskości i radości. Wszystkiemu przewodziło Stowarzyszenie Polaków Kiejdan Oddział ZPL „Lauda” z niestrudzoną prezeską Ireną Duchowską na czele, a łaskawe niebiosa zesłały najcudniejszą pogodę towarzyszącą tym wszystkim serdecznym wydarzeniom.
Warto dodać, iż 6 czerwca 2015 roku w Kiejdańskim Centrum Wielokulturowym, w zabytkowej synagodze, otwarto wystawę fotografii Zbigniewa Polita Pejzaż polski, odbyło się także spotkanie literackie, na którym miała miejsce promocja tomiku Sentymenty, a także, po trosze, co wyznaję nieskromnie, pierwsza promocja mojego pierwszego tomiku poetyckiego Białe tulipany, wydanego w Wiśniowej w 2015 roku.
Nie sposób mówić i pisać o najnowszym tomiku poezji Ireny Duchowskiej Sentymenty wydanym w Bibliotece Świętokrzyskiej w Zagnańsku, z odniesieniem do ukochanych Kiejdan w 2014 roku, bez powyższego wstępu, zarazem relacji z żywej aktywności poetki w życiu społeczności polskiej na Litwie. To jej powołanie, pasja, temat zamyśleń, rozważań, wzruszeń, zapisanych w kolejnych tomikach poezji – ciepłej, wzruszającej, serdecznej. Jest tych tomików już pięć: Znad Issy (2004), Głos z Laudy (2005), Mój testament (2006), Miraże (2007) i Sentymenty (2014).
Cytowany przez autora Słowa wstępnego Macieja Andrzeja Zarębskiego Tomasz Wroczyński, recenzent pierwszego tomiku poetki, pisze, iż tomik jest widomym świadectwem bogactwa kultury polskiej na Litwie i jej żywych związków z najlepszymi tradycjami kultury narodowej. Ten duch przenika i kolejne tomiki, z ostatnim włącznie. Jan Tulik, autor Posłowia – Polskość sercem wspominana – w wierszach Ireny Duchowskierj – na końcu wspomnianych Sentymentów, pisze: Duch romantyzmu unosi się nad chyba każdym poetą, który wybył z Polski – choćby w dzieciństwie – który ojczyznę nosi pod powiekami duszy.
Warto sięgnąć po Sentymenty Ireny Duchowskiej. W gruncie rzeczy wszyscy jesteśmy romantyczni – taka już polska dusza, gdziekolwiek by się tułała po świecie. I jeszcze opinia Jerzego Waldorffa, muzykologa, erudyty, który twierdził, że granicę Polski będą sięgać tak daleko, jak daleko sięgać będzie polska kultura. Dzięki Irenie Duchowskiej polskość na Litwie przemawia nie tylko historycznymi budowlami, ale także słowem, muzyką, pieśnią, serdecznym wzruszeniem. Bo jak pisał Adam Mickiewicz Płomień rozgryzie malowane dzieje, skarby mieczowi spustoszą złodzieje, pieśń ujdzie cało.
Andrzej Szypuła
Otwórz
Otwórz swą
duszę – dla wiary,
serce – dla uczucia,
ramiona – dla przyjaciela,
drzwi – dla przybysza,
uszy – dla Muz,
oczy – na światło.
Uzyskasz – spokój,
poznasz – sens życia,
dasz – ciepło,
okażesz – gościnność,
usłyszysz – melodię,
ujrzysz – Słońce!
Irena Duchowska Sentymenty
